فناوری فضایی، کیفیت زندگی مردم ایران را چگونه ارتقا می‌دهد؟
عباس خاراباف: به دلیل ویژگی‌های منحصر به فردی که در فضا وجود دارد، توسعه درست و اصولی فناوری فضایی می‌تواند تمام زوایای زندگی مردم را دگرگون کند. اکنون در بیشتر کشورهای پیشرفته و در حال پیشرفت برنامه‌های توسعه فناوری‌ها به خصوص فناوری‌های پیشرفته و پیچیده که هزینه‌های بالایی را تحمیل می‌کنند، در جهتی هدایت شده و سمت و سو می‌گیرند که چالش‌های ملی را برطرف کرده و به بهبود کیفیت زندگی مردم منجر شوند. نکته اصلی در راهبرد و مدیریت فناوری‌های پیشرفته در چنین کشورهایی کاربرد است و نه نمایش!
ویژگی‌هایی که فضا را متمایز می‌کند
فضا پهنه‌ای مشترک میان کشورهاست که جغرافیای سیاسی آن را محدود نمی‌کند. این پهنه که در ادبیات نظامی از آن به عنوان مرتفع‌ترین یا دست بالاترین منطقه یاد می‌شود، از اهمیتی استراتژیک برخوردار است. فضا می‌تواند امکان مشاهده زمین را بادیدی باز و نگاهی جامع فراهم کند. علاوه بر این دسترسی نامحدودی که از فضا به کل جغرافیای کره زمین وجود دارد این امکان را ایجاد می‌کند که در هر زمانی، اطلاعات هر مکان مورد نیاز کاربران برای گستره وسیعی از کاربردها در اختیار آنها قرار گیرد. همچنین فضا از حوادث و رخدادهای سطح زمین کمترین تاثیر را می‌پذیرد به گونه‌ای که سامانه‌های فضایی با وجود از بین رفتن زیرساخت‌های زمینی صدمه نخواهند دید و به خدمات رسانی ادامه خواهند داد.
چنین ویژگی‌هایی موجب می‌شود فضا بستر مناسبی برای مطالعه کیهان و جمع‌آوری اطلاعات مختلف از زمین باشد. همچنین می‌توان از فضا برای برقراری ارتباطات به ویژه در مخابرات منطقه‌ای و بین‌المللی بهره جست. هدایت و ناوبری نیز از کارکردهای قدیمی فضا است که امروزه با کمک ماهواره‌ها به طرز حیرت انگیزی توسعه یافته است.
مهم‌ترین مشکلات و چالش‌های ایران
در آینده نه چندان دور کشور ما با چالش‌های جدی اقتصادی، امنیتی، اجتماعی و فرهنگی مواجه خواهد بود که بسیاری از آنها از هم‌اکنون مشکلاتی را بر سر راه کشور ایجاد کرده‌اند. فارغ از چالش‌های انسانی، بلایا و رخدادهای طبیعی و مصنوعی نیز از مسایلی هستند که هر روز پر رنگ‌تر می‌شوند.
کارشناسان ادعا می‌کنند که ارتباطات مخابراتی، رسانه‌ای و سایبری تنگاتنگ و وابستگی کشورها به شبکه‌های بین‌المللی موجب پیوند خوردن هر چه بیشتر مشکلات و منافع ملی به مشکلات و منافع منطقه ای/جهانی شده است و نگاه به مسایلی مانند بحران آب، هوا، تغییر اقلیم، امنیت و افزایش روز افزون جابجایی جمعیتی تنها از دیدگاه ملی راه به جایی نخواهد برد. نگاهی به مناطق بحران زده که از کمبود آب و مواد غذایی رنج می‌برند، نشان می‌دهد این بحران‌ها ارتباطی تنگاتنگ با جنگ‌ها و درگیری‌ها در سطح منطقه‌ای ونه تنها ملی دارند. این امر موجب ایجاد پیمان‌ها و سازمان‌های بین‌المللی شده است که هر روز به تعداد آنها اضافه می‌شوند و در حال دگرگون کردن حاکمیت ملی کشورها هستند. چنین موضوعاتی نشان می‌دهند تداوم مدیریت موضعی، که در حال حاضر انجام می‌شود در مواجهه با چالش‌های آینده امکان‌پذیر نخواهد بود. در چنین وضعیتی کارشناسان می‌گویند به راحتی می‌توان به کمک فناوری فضایی این شیوه را تغییر داد.
نجات دریاچه ارومیه
یکی از مهم‌ترین کاربردهای فناوری فضایی، ارائه تصاویر ماهواره‌ای برای مدیریت و مقابله با بحران‌های طبیعی و مصنوعی است. شما در اینجا تصاویر ماهواره‌ای از دریاچه ارومیه را با فاصله زمانی مشاهده می‌کنید.
با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای می‌‌شد روند تغییرات سطح آب دریاچه ارومیه، تغییرات اقلیمی اطراف دریاچه، میزان خشکسالی زمین‌های کشاورزی اطراف دریاچه و دیگر عوامل محیطی را به صورت دقیق برآورد کرد. این برآوردها در تصمیم‌گیری برای انتخاب راه حل مناسب جهت مقابله با بحران خشکی این دریاچه بسیار موثر هستند.
این تصاویر به درستی نشان می‌دهند که اگر ما به درستی از فناوری فضایی برای رصد دریاچه ارومیه استفاده می‌کردیم اکنون این اتفاق برای دریاچه رخ نمی‌داد.
مدیریت بهتر بحران‌های طبیعی و مصنوعی با فناوری فضایی
ماهواره‌ها می‌توانند وقوع آتش‌سوزی در جنگل‌ها و مراتع کشور و نیز روند مهار یا گسترش آتش را با دقت و سرعت بالایی آشکارسازی کنند. همچنین پایش یونوسفر و پیش‌بینی تغییرات بحرانی جوی با استفاده از فناوری‌های فضایی، به سادگی امکان‌پذیر است. از طرفی این فناوری‌ها می‌توانند با پایش حرکت‌های تکتونیکی پوسته زمین به پیش بینی زلزله پرداخته و جان بسیاری از انسان‌ها را نجات دهند، یا پس از وقوع بلایا به سرعت خسارات وارده را برآورد کرده تا منابع به صورتی هوشمندانه، سریع و صحیح با توجه به شدت خسارات در نواحی مختلف تخصیص یابد. ماهواره‌ها می‌توانند در عملیات جستجو و نجات نیز نقش پر رنگی داشته باشند. این نکته حائز اهمیت است که در شرایط بحران زیرساخت‌های زمینی صدمه می‌بینند، اما ماهواره‌ها می‌توانند فارغ از حوادث روی زمین برای برگرداندن شرایط به حال طبیعی به گونه‌ای پایدار به اطلاع رسانی پرداخته و ارتباطات را برقرار نگاه دارند.
فناوری فضایی برای نجات از بحران‌های اقتصادی
در حالیکه اقتصاد جهانی از سال ۲۰۰۷/1386 تا ۲۰۱۲/1391 با فراز و نشیب‌های بسیاری مواجه بوده است صنعت ماهواره همواره با فاصله قابل توجهی از نرخ رشد بالاتری نسبت به نرخ رشد اقتصاد جهانی پیش بوده است. برای نمونه رشد اقتصاد جهانی بین سال‌های ۲۰۱۱/1390 تا ۲۰۱۲/1391 اندکی بیش از ۲ درصد بوده و این در حالی است که صنعت ماهواره در همین زمان نرخ رشد ۷ درصدی را تجربه کرده است. این صنعت درسال ۲۰۱۲ در حدود ۱۹۰ میلیارد دلار گردش مالی داشته که ۶۲ درصد کل گردش مالی بخش فضایی در جهان را شامل می‌شود.
همچنین ماهواره‌های سنجش از دور فضایی قادر به تخمین منابع انرژی در روی زمین و پایش مصرف آنها هستند که این امر می‌تواند برنامه‌ریزی، مدیریت و کنترل منابع انرژی را برای مسئولان تسهیل کند. رصد تغییرات کیفیت خاک و تخمین میزان منابع آب سطحی، میزان بارش و نشست برف، سطح زیرکشت و نوع کشت و زرع در ابعاد ملی و جهانی نیز از جمله اطلاعاتی هستند که می‌توان با تحلیل داده‌های تهیه شده از فضا، در زمانی کوتاه و با دقت بالا به آنها پی برد. از طرفی مخابرات ماهواره‌ای می‌تواند داده‌های حسگرهای زمینی را برای مدیریت هر چه بهتر منابع زمین جمع‌آوری و مخابره کند. همچنین ماهواره‌های هواشناسی می‌توانند کمک شایانی به بهبود کشاورزی کنند. علاوه بر این از طریق فضا می‌توان، آفات زدگی و گسترش آفات در کشور و منطقه را به سرعت تشخیص داده و برای کارشناسان اطلاعات مناسب را به منظور مقابله با آنها فراهم آورد.
5353
پایگاه جامع علوم اطلاعات،منبع خبر:خبرآنلاین-دانش